LAŽNE VESTI & ISTORIJA
DEFINICIJA
Pojam zvanične istorije, koji ugrožava i same temelje istoriografije, povezan je sa konceptom manipulisanja činjenicama a samim tim i sa „lažnim vestima“.
Zvanična istorija, kao „kolektivno sećanje“ ili „nacionalno sećanje“, je istorijska pripovest kojom nacije kroje svoju prošlost. Zvanična istorija oscilira između činjenica, laži i mita. Pjer Nora smatra da pojavi zvanične istorije doprinose dva činioca: školski programi i politički rituali (komemoracije, spomenici, memorijali…)2. Zvanična istorija ujedinjuje ljude unutar nacije ali i doprinosi usponu ratobornih nacionalističkih pokreta.
Na primer, zvanična istorija Izraela tvrdila je do 1980ih godina da je stvaranje države Izrael 1948. bilo plod herojskog rata Davida (jevrejska zajednica) protiv Golijata (arapske zajednice). Kasniji istoričari ponovo su tumačili ovu zvaničnu verziju podvlačeći da su stvarni istorijski događaji bili mnogo nijansiraniji i da je rat 1948. između ostalog izazvao progon arapskog stanovništa sa teritorije.
Još jedan vid tumačenja istorije povezan je sa lažnim vestima: negacionizam. Ova ideološka struja smatra da je istorija Holokausta ili genocida nad Jermenima tek rezultat varljive dokse koja navodno lažira događaje koji se nikada nisu desili. Dovodeći u pitanje i samo postojanje gasnih komora, negacionisti su u raskoraku sa većinom istoričara. Zbog toga negacionizam ne koristi naučnu metodu i pre se može povezati sa teorijom zavere.
Negacionizam se nedavno ponovo našao u središtu zbivanja kada su osobe koje su preživele Holokaust pozvale Marka Zakerbega, generalnog direktora Facebook-a, da ukloni revizionističke sadržaje deljene na toj društvenoj mreži.
ILUSTRACIJA: HEGEMONSKA RETORIKA ZAPADA O BALKANU
Istoričarka Marija Todorova analizirala je otkriće Balkana od strane Zapada, razvoj „balkanizma“ i hegemonsku retoriku Zapada o svom istočnom alter-egu[1]. Todorova pokazuje da je Zapad razvio „istorijski mit“, srodan lažnim vestima ili govoru mržnje, koji se uvrežio u medijima i mišljenju zapadne civilizacije. Prema ovoj retorici koju su započeli evropski putnici krajem 17. veka, Balkan je potpuno „različit“, tj. egzotičan, ili „necivilizovan“ i „varvarski“. Ova vizija stanovnike Balkana označava kao „okrutne, surove, nestalne, nepredvidive“[2].
Nakon balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, ovaj stereotip doveo je do stvaranja neologizma „balkanizacija“ koji je dobio na životnosti i snazi tokom devedesetih godina, a posebno za vreme rata u Jugoslaviji. Tokom ovog rata, na Zapadu se pojavio novi talas karikatura i lažnih vesti o Balkanu, po kojima su navodno Srbi „igrali fudbal odsečenim glavama“, po rečima nemačkog ministra odbrane, koje su preneli mediji (Le Mond diplomatik/Le Monde diplomatique, april 2019.); ili da su Srbi spaljivali žrtve u „pećima sličnim onima korišćenim u Aušvicu“ (Dejli Miror/The Daily Mirror, 7. jul).
U svom istraživanju provedenom po završetku sukoba, američki novinar Danijel Perl (Vol Strit Žurnal/The Wall Street Journal, 31. decembar 1999.) dekonstruiše ove informacije jednu po jednu.
